TÜR: Dram, Savaş. SÜRE: 88 Dk. ÜLKE: Amerika. YAPIM YILI: 1957. imdb: 8,4. Tomatometer: %96…

Askeriye ve belki de hiyerarşinin olduğu her yerde yaşanan ya da yaşanması muhtemelen olan durumları çok iyi bir şekilde beyaz perdeye aktaran Zafer Yolları oldukça başarılı bir dram savaş filmi.

Yapımın konusu, anlatımı ve oyunculukları çok güzel. Ayrıca hiyerarşide, olası bir hata yaşandığında üstlerin kendilerini aklamak için astlarını bir şekilde harcamaları çok iyi bir şekilde anlatılmış.

Konu

Fransız Genelkurmayından General George Broulard (Adolphe Menjou) astı olan General Mireau (George Macready) ile konuşur ve birliğini neredeyse intihar olarak değerlendirilebilecek bir göreve göndermesini ister. Çok iyi savunulan ve uzunca bir süredir alınamayan bu tepenin alınması görevini duyan Mireau böyle bir görevin neredeyse kesin olarak başarısız olacağını söyler ancak Broulard eğer bu görevi başarırsa terfi alacağını söyleyince fikirleri değişir, hücumun başarıya ulaşacağını söylemeye başlar.

Hakkında

Humphrey Cobb’un aynı adlı romanından Stanley Kubrick, Calder Willingham ve Jim Thompson tarafından uyarlanan Zafer Yolları’nın yönetmen koltuğunda Stanley Kubrick oturuyor.

Yapım imdb’nin En iyi 250 Film listesinde üst sıralarda yer alıyor.

900 bin dolar bütçesi olan yapım 1,2 milyon dolar gişe hasılatı elde etti.

Ivır Zıvır

Filmdeki tek kadın oyuncu, yerel bir Alman şarkısını söyleyen savaş esiri kadını canlandıran Alman Susanne Christian’dır. Daha sonra filmin yönetmeni Stanley Kubrick ile evlenmiş ve eşi 1999 yılında ölünceye kadar evli kalmışlardır.

Film ilk olarak Ocak 1958’de gösterime girdi. Gösterildiği Almanya, Münih ve ABD, Los Angeles’da gişe hasılatı olarak başarılı oldu. Film Kubrick’e çok büyük şöhret kazandırdı.

Filmin Avrupa’da gösterimi tartışmalı olmuştur. Orduda görevde bulunan ve emekli askerler Fransız askerlerinin filmde gösteriliş şeklini protesto etmişlerdir. Film Fransa’da yasaklanmamış ancak filmin Avrupa’da dağıtımını üstlenen United Artists firmasına filmi dağıtmaması için yoğun baskı yapılmıştır. Bunun sonucunda film Fransa’da ilk kez 1975 yılında gösterilebilmiştir. Film yayınlandıktan sonra iki yıl boyunca Almanya’da yasaklanmıştır. Film İspanya’da da Francisco Franco yönetimince savaş karşıtı olduğu için yasaklanmış ve ancak Franco’nun ölümünden 11 yıl sonra 1986 yılında gösterilebilmiştir.

Türkiye’de film ilk kez 1977 yılında TRT’de gösterilmiş, filmde Albay Dax’ın saldırıyı milliyetçilik yaparak savunan General Mireau’ya söylediği Milliyetçilik alçakların son sığınağıdır sözü nedeniyle filmin gösterilmesi için öneri veren, dublajını yapan personel dahil olmak üzere filmin yayına hazırlanmasında görev alan personel hakkında savcılık soruşturması açılmış ancak filmin gösterimi engellenememiştir.

Uygulanan bu sansürlerin etkisiyle film eleştirmenler tarafından yönetmenin en önemli eserlerinden birisi olarak değerlendirilse de önemli hiçbir ödül almamıştır.

1992 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından “kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli” filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi’nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.

Filmin uyarlandığı kitap tamamlandığında başlığı yoktur. Yayımcı kuruluş bunun için bir yarışma düzenler ve birinciliği kazanan isim Thomas Gray’in şiirinde geçen Zafer Yolları olur.

Roman 1935 yılında basılır ve sınırlı bir başarı sağlar. Aynı yıl dramaturg Sidney Howard tarafından tiyatroya uyarlansa da tiyatro oyunu başarılı olmaz. Stanley Kubrick çocukken okuduğu bu romanı 1957 yılında sinemaya uyarlamaya karar verir. Kubrick ve ortakları eserin film haklarını Cobb’un eşinden satın alırlar. Filmde geçen olaylar yaşanmış olaylara dayanmaktadır.

Winston Churchill, filmin siper savaşının ve askeri aklın bazen yanlış yönlendirilmiş işleyişinin son derece doğru bir tasviri olduğunu söyledi.

Sonraları Kirk Douglas Stanley Kubrick’in set üzerindeki kontrol saplantısını şu anısıyla anlattı. Kıdemli aktör Adolphe Menjou’ya bir sahneyi 17 kez yaptırdı. 18.’yi istediğinde Menjou patladı ve ara vermelerini istedi.Kubrick o an başarılı aktörü sakinlikle dinledi ve sonrasında “pekala, hadi sahneyi bir kez daha deneyelim” dedi.

Çekimler sırasında Timothy Carey (Pvt. Maurice Ferol) rahatsız ediciydi. Ayrıca kişisel tanıtım için kendi kaçırma olayını uydurarak Stanley Kubrick ve yapımcı James B. Harris’in onu kovmasına neden oldu. Bu nedenle savaş mahallinde üç mahkum askeri gösteremediler ve papazın Ferol’un itirafını duyduğu sahne için bir dublör kullanıldı.

1969’da Kirk Douglas film hakkında “Bundan yıllar sonra bile her zaman iyi olacak bir film var. Bunu bilmek için 50 yıl beklememe gerek yok; artık biliyorum” dedi.

Film 1 milyon doların altında bir bütçeye sahipti ve bunun 300.000 doları Kirk Douglas’ın maaşıydı.

Yönetmen Stanley Kubrick, çekimler sırasında Christiane Kubrick (daha sonra Christiane Harlan) ile tanıştı; filmin sonundaki şarkıyı seslendiriyor. Ertesi yıl onunla evlenmek için ikinci karısından boşandı ve 1999’daki ölümüne kadar evli kaldılar.

***Filmle İlgili İçerik / Spoiler Uyarısı***

Zafer Yolları dört Fransız askerinin hikâyesinden esinlenmektedir. General Géraud Réveilhac komutasındaki kurşuna dizilen askerler isyan suçuyla öldürülmüş, ailelerinin itirazı sonucu infazlar yasadışı bulunmuş, iki aile birer frank tazminat alırken diğer iki aileye tazminat verilmemiştir.

Özellikle McCarthyci komünist cadı avının yaşandığı dönemde cesur davranışlarıyla öne çıkan aktör filmin Kubrick tarafından “Hollywood tarzı mutlu son” ile bitirilip seyirciyi sarsıcı etkisinin sıfırlanmasına müsaade etmemiştir. Kubrick’in önerisine göre idam mangası karşısındaki üç asker komutanların son anda karar değiştirmesiyle kurtulacaktır. Douglas buna itiraz ederek filmin orijinal gerçekçi ve ünlü sahnesine müdahale ettirmez.

Savaştan bıkmış Fransız askerlerinin genç bir Alman kızının kendi anadilinde söylediği şarkıyla duygulandığı son sahnenin tarihte gerçek bir temeli vardır. 1914 kışında Batı Cephesinde “Trêve de Noël” veya Noel ateşkesi vardı. Birkaç tarihi kayıt, Fransız ve Alman askerlerinin kendi siperlerinden “kimsenin olmadığı” topraklarda birlikte Noel şarkıları söylediğini hatırlıyor.