TÜR: Romantik, Dram. SÜRE: 105 Dk. ÜLKE: Amerika, Avusturya, İsviçre. YAPIM YILI: 1995. imdb: 8,1. rottentomatoes: %100.

Paris’e doğru yol alan bir trende yolları kesişen iki kişinin, muhabbet ve aşk dolu 24 saatini, naif, basit ve sade bir şekilde konu edinen Gün Doğmadan, tüm zamanların en iyi romantik filmlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Film aynı zamanda bir Viyana güzellemesi.

Konu

Viyana’dan kalkacak olan uçağa binmek için yolculuk eden Jesse (Ethan Hawke) ile Paris’teki evine giden Celine’in (Julie Delpy) yolları bir tren vagonunda kesişir. Avusturyalı bir çiftin sesli kavgaları üzerinden konuşmaya başlayan Jesse ve Celine, yemek vagonuna geçerek uzun soluklu bir muhabbete başlarlar. Önlerinde sadece kocaman bir gün vardır…

Hakkında

Richard Linklater’in yönettiği filmin senaryosunu Kim Krizan ile birlikte yazdı.

Film Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ve En İyi Yönetmen, Chicago Film Eleştirmenleri Ödüllerinde En İyi Senaryo ve MTV Film Ödüllerinde En İyi Öpüşme dallarında ödüle aday gösterildi ve ama sadece En İyi Yönetmen Gümüş Ayı’sının sahibi oldu.

8,1 oy ortalamasıyla imdb En İyi 250 Film listesinde 215. sırada yer alan film, rottentomatoes’da hakkında yazılan 41 eleştirinin tamamında olumlu yorum alarak %100 taze olarak değerlendiriliyor.

2,5 milyon dolar bütçesi olan film, 5,5 milyon dolar gişe hasılatı elde etti.

Ivır Zıvır

Filmin ana fikri, yönetmen Richard Linklater’in bir gece Philadelphia’da Amy adında bir kadınla tanışmasıyla doğdu. Fakat filmdeki senaryodan farklı olarak ikili bir süre görüşmeye devam ettiler. Ta ki, Amy ortadan kaybolana kadar. Linklater yönetmen olduktan ve film yayınlandıktan sonra bile Amy’den haber alamadı. Sonraları, Amy’nin tanıştıkları tarihten birkaç yıl sonra bir motorsiklet kazasında hayatını kaybettiğini öğrendi.

Filmin senaryosu 11 günde yazıldı.

Filmde James Joyce’un Ulysses romanı ve yazarla ilgili birçok benzerlik bulunuyor. Olayın 16-17 Haziranda geçiyor olması, her şeyin tek bir şehirde yaşanması (Dublin/Viyana), mezarlığa gitmeleri, Jesse’nin gerçek adının Joyce’un ilk adı gibi James olması ve onun da evine gitmek yerine hayatının büyük bir bölümünü Avrupa’da geçirmesi gibi. Ayrıca James Joyce’un üniversitedeyken çevirdiği Alman yazar Gerhart Hauptmann’ın oyunu Vor Sonnenaufgang’ın anlamı Gün Doğmadan.

Senaryonun birçok yeri Julie Delpy ve Ethan Hawke tarafından değiştirildi. Delpy, sonraları filmde kredilendirilmemiş olması karşısında hüsrana uğradığını dile getirdi.

Filmde birkaç tane devam hatası yer alıyor;

Jesse ve Celine tanışıp konuşmaya başladıklarındaki ve konuşmanın ilerleyen kısımlarındaki tren görüntüleri birbirinden farklı.

Jesse, Celine’e uçağının 9.30’da kalkacağını söylüyor, ancak vedalaşma sahnesinde tren istasyonunun saati 11.30’u gösteriyor.

Hız treninde insanların çığlıkları duyulmakta, ancak trenin içinde kimse bulunmuyor.

Sokak şairi, şiiri yazdığı sayfayı defterden koparmıştır. Ancak sayfayı Jesse’ye verdiğinde ve sonraki sahnede, Celine’in elindeyken sayfanın dörde katlanmış olduğu görülüyor.

Aynı oyuncularla filmin 2004’de Before Sunset (Gün Batmadan) ve 2013’de Before Midnight (Geceyarısından Önce) adında iki devam filmi çekildi ve ilk film kadar başarılı elde ettiler.

Filmden;

– Size bir soru sorabilir miyim? Sizinle bir anlaşma yapmak istiyorum. Sizden sadece para istemek yerine, bir kelime isteyeceğim. Bana bir kelime verin, ben kelimeyi alıp içinde o kelime geçen ir şiir yazayım. Ve şiirimi beğenirseniz hayatınıza herhangi bir şekilde bir katkısı olursa o zaman bana içinizden geldiği kadar bir para verirsiniz. Tabii ki İngilizce yazacağım.

– Tamam.
– Pekala. Harika.
– Bir kelime seçin. Bir kelime.
– Milkşeyk.
– Ben horoz çükü diyecektim Ama bu harika. Milkşeyk.
– Milkşeyk mi? Tamam, milkşeyk.
– Pekala.
– İyi.
– Şiiri yazdım.
– Bize okuyacak mısın?
– Elbette. Tamam.

– “Gündüz yanılsamaları
Limuzin kirpikler
O güzel yüzünle
Akıt bir gözyaşı damlası kadehime
Bak şu koca gözlere
Benim için gör ne demek olduğunu
Tatlı kekler ve milkşeykler
Ben bir yanılsama meleğiyim
Ben bir hayal geçidiyim
Bilmeni istiyorum ne düşündüğümü
Tahmin etmeni istemiyorum artık
Bilmiyorsun nereden geldiğimi
Bilmiyoruz nereye gideceğimizi
Hayatın misafiri
Nehrin kolları gibi
Nehir aşağı akan
Akıntıya kapılmış
Seni taşıyorum
Sen beni taşıyacaksın
Böyle olabilir ancak
Tanımadın mı beni?
Tanımadın mı beni hala?”

– Harika.
– Teşekkürler.
– Teşekkürler dostum.

Dip Not: 4 Mart 2014’de yayımlandı, 6 Ocak 2015’de güncellendi.