TÜR: Suç, Dram. Süre: 96 Dk. ÜLKE: Amerika. YAPIM YILI: 1957. imdb: 9,0. Rottentomatoes: %100.
Bir cinayet davasında jüri olan 12 adamın, sanığın suçlu mu yoksa suçsuz mu olduğunu karar vermelerini konu alan 12 Öfkeli Adam, başarılı bir drama filmi.
Filmde, bir kişinin hayatını son verecek önemli bir kararda bile insanların ön yargıları, benzer bir kişiye duydukları nefretten ötürü kestirip atmaları ya da akşamki maça yetişmek için “hemen karar verip gidelim” gibi umursamaz tavırları oldukça güzel bir şekilde vurgulanıyor. Sanığın fakir bir bölgeden gelen genç biri olduğu için savunma avukatının bile umursamadığı bir dava söz konusuyken, 11’e karşı bir kişinin ayağa kalkıp “hızlıca karar vermek yerine önce bir tartışalım” demesi bile oldukça güzel bir gönderme!
Konu
Şehrin fakir bölgesinde yaşayan bir çocuk zanlının babasını öldürüp öldürmediğine dair görülen bir davada jüri olan 12 adam davanın ardından karar vermek için odalarına geçerler. İlk oylamada 11 kişi çocuğun suçlu olduğunu söylerken sadece bir jüri “suçsuz” demektedir. Kanun gereği alınacak kararın 12’de 12 olması gerektiği için karşılıklı olarak kararlarını tartışmaya başlarlar.
Hakkında
Reginald Rose’un aynı adlı oyunundan kendisi tarafından uyarlanan 12 Öfkeli Adam’ın yönetmen koltuğunda Sidney Lumet oturuyor.
Yapım, En İyi Film, Yönetmen ve Senaryo dallarında Oscar’a aday gösterildi. BAFTA’da En İyi Yabancı Aktör (Henry Fonda) ödülünü kazandı.
12 Öfkeli Adam, imdb’nin en iyi 250 film listesinde 5. sırada yer alıyor.
337 bin dolar bütçesi olan yapım 2 milyon dolar hasılat elde etti.
Ivır Zıvır
Yönetmen Sidney Lumet, çekim yapmadan oyuncuları saatlerce aynı odada bekletti ve sürekli prova yaptırdı. Böylece oyuncuların aynı insanlarla uzunca bir süre aynı odada kapalı kalmanın nasıl bir şey olduğunu hissetmelerini sağladı.
Film kar elde edemediği için Henry Fonda tam ücretini alamadı. Buna rağmen 12 Öfkeli Adam, oyuncunun kariyerinde oynadığı en iyi üç filmdem biri olarak değerlendirilir. Diğer ikisi Gazap Üzümleri (The Grapes of Warth) ve Ox-Bow Olayı’dır (The Ox-Bow Incident).
Yapım, ekip dinamiklerini ve çatışma çözme tekniklerini göstermek için işletme okullarında ve atölyelerde yaygın olarak kullanılır.
Henry Fonda kendini filmde izlemekten hoşlanmadığı için filmin tamamını gösterim odasında izlemedi. Ancak, odadan çıkmadan önce, yönetmen Sidney Lumet’e sessizce, “Sidney, bu muhteşem,” dedi.
5 numaralı jüri üyesi Jack Klugman’ın 24 Aralık 2012’de hayatını kaybetmesinin ardından jürinin tamamı hayata gözlerini yummuş oldu.
3 dakika hariç filmin tamamı 35 metre karelik bir odada çekildi.
Düşük bütçe nedeniyle tek bir aydınlatma ayarlanabildiği için tüm çekimler belirli bir açıdan ve hemen orada çekilmesi gerekiyordu. Bu yüzden aynı sahnenin farklı açıdan çekimi birkaç hafta sonra olabiliyordu.
Yapım Sidney Lumet’in yönettiği ilk filmdir.
İki jüri üyesinin mahkeme binasından ayrılmaları esnasında birbirlerine isimlerini söylemeleri dışında filmde hiç isim kullanılmıyor. Davalı “çocuk”, tanıklar da “yaşlı adam” ve “karşı sokaktaki kadın” şeklinde anılıyor.
Reginald Rose’un senaryosu başlangıçta televizyon için yapıldı ve 1954’te CBS programı Studio One’da yayınlandı. Bu çalışmanın 2003’te tekrar bulunana kadar kaybolduğu sanılıyordu. Televizyon programının başarasının sonucu bir sinema uyarlaması oldu. Daha önce çeşitli oyunlar ve televizyon programları yöneten Sidney Lumet, Henry Fonda ve Rose tarafında yönetmen olarak projeye dahil edildi. 12 Öfkeli Adam Lumet’in yönettiği ilk sinema film aynı zamanda Rose ve Fonda’nın ilk ve tek yapımcılık denemeleridir. Fonda daha sonra bir daha asla yapımcı olmayacağını belirtmiştir.
Hancock’s Half Hour, Happy Days, The Simpsons, Veronica Mars ve King of the Hill gibi dizilerde filmin parodilerine yer verilmiştir.
2 Öfkeli Adam 1997’de televizyon için yeniden yapıldı. William Friedkin’in yönettiği bu yeniden yapımda George C. Scott, James Gandolfini, Tony Danza, William Petersen, Ossie Davis, Hume Cronyn, Courtney B. Vance, Armin Mueller-Stahl ve Jack Lemmon yer aldı. Bu yapımda yargıç bir kadındı ve jüri üyelerinin dördü afro amerikalılardan oluşuyordu (röportajlarda yapımcılar filmin adını değiştirmek istemedikleri içinjüriye kadın koymadıklarını belirttiler). Filmdeki sahneler ve diyalogların büyük çoğunluğu orijinali ile aynıdır. Ancak filmde jüri odasında sigara içilememesi, ara sıra olan küfür gibi yenilemeler yapıldı.
Film ve kaynak materyali genellikle denizaşırı okullarda ve kurslarda orta-üst düzey İngilizce öğretiminde kullanılmaktadır ve oyundan alıntılar bazı ders kitaplarında yer almaktadır. Dil kursları genellikle öğrencilerin herhangi bir konuda çeşitli nitelikleri açıklama, karşılaştırma ve tartışma pratiği yapabilecekleri alıştırmalar gerektirir ve bu film bunları fazlasıyla sunar: Çok sayıda farklı karakter (kibar 11, düşünceli 9, önyargılı 10, vb.) farklı yaklaşımlar (inatçı 3, açık fikirli 2, ilgisiz 7, metodik 4 vb.) değişen kişilikler (zayıf 1, uysal 2, agresif 10, sinir bozucu 12 vb.) her türlü tepki, yüz ifadesi yer almaktadır.