TÜR: Dram, Tarih. SÜRE: 129 Dk. ÜLKE: Amerika. YAPIM YILI: 1940. imdb: 8,1. Tomatometer: %100.
1929 Buhranı ve kuraklık nedeniyle evlerinden ayrılmak zorunda kalan bir aile üzerinden, bireysel ailenin parçalanışını anlatırken aynı zamanda bütün göçmenlerin tek bir aile haline gelişini vurgulayan Gazap Üzümleri, oldukça başarılı bir tarihi drama filmi.
Konu
Tom Joad (Henry Fonda) kasıtsız adam öldürme suçundan girdiği hapishaneden cezasını tamamlayıp henüz çıkmıştır ve otostop yaparak Oklahoma’daki ailesinin çiftliğine doğru gitmektedir. Yolda önceden tanıdığı Casy’e (John Carradine) rastlar. Casy aynı zamanda Tom’u vaftiz eden din adamıdır ancak inancını kaybettiği için vaizliği bırakmıştır. Casy Tom’a kuraklık, kum fırtınaları ve yeni uygulanmaya başlanan tarım ve bankacılık metotlarının bir zamanlar verimli topraklara sahip olan Oklahoma’yı kırıp geçirdiğini anlatır.
Hakkında
John Steinbeck’in Pulitzer Ödülü kazanan aynı adlı romanından Nunnally Johnson tarafından uyarlanan Gazap Üzümleri’nin yönetmen koltuğunda John Ford oturuyor.
Yapım 7 dalda aday gösterildiği Oscar ödüllerinden; En İyi Yönetmen (John Ford) ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Jane Darwell) ödülünün sahibi oldu.
800 bin dolar bütçesi olan yapım 2,5 milyon dolar gelir elde etti.
Film hem imdb’nin en iyi 250 film listesinde, hem de rottentomatoes’in en iyi 100 film listesinde yer alıyor.
Ivır Zıvır
Filmin projelendirme aşamasında yapımcı Darryl F. Zanuck gizli bir araştırmacıyı göçmen kamplarına gönderip, John Steinbeck’in romanında kamplarda yaşanan sefaletleri ve adaletsiz uygulamaları abartıp abartmadığını inceletti. Araştırmacı döndüğünde, yazarın kampta yaşananları abartmadığını aksine hafifleterek kaleme aldığını anlattı.
John Steinbeck filmi sevdi ve Tom Joad’ı canlandıran Henry Fonda için, “kendi sözlerimi bana inandırdı” diyerek övdü.
Henry Fonda filmde giydiği şapkayı tüm hayatı boyunca sakladı ve hayatını kaybettiği 1982 yılından önce çok eski arkadaşı Jane Withers’a verdi. Fonda filmi çevirmeden önce Withers ile beraber bir oyunda oynamışlardı. 29 yaşındaki Fonda, sahneye çıkarken yaşadığı gerginliği atması için 8 yaşındaki Withers elini tutup ona bir şeyler söylüyordu. O günden sonra Fonda ve Withers hayatları boyunca çok iyi dost oldular.
Roman ve filmin sendika yanlısı duruşu nedeniyle hem Steinbeck, hem de Fonda, kominizim tehlikesi olarak nitelendirilen İkinci Kızıl Tehlike döneminde Amerikan Kongresi tarafından soruşturuldular.
John Steinbeck, Henry Fonda’nın filmdeki oyunculuğuna adeta taptı. Çünkü aklındaki karakter üzerinden okuyuculara aktarmak istediği her şeyi Fonda’nın gerçekleştirdiğini düşünüyordu. İkili hayatları boyunca çok iyi dost oldular.
Joad’ların arabayla ana yoldan aşağıya doğru ilerledikleri sahnenin çekimleri sırasında John Ford, birçok arabanın konvoy halinde onları takip ettikleri bir sahnenin eklenmesini önerdi. Bunun üzerine çekimlerin yapıldığı yerden geçmekte olan arabalar durdurulup Joad’ların arabalarını takip etmeleri karşılığında şoförlere 5’er dolar teklif edildi.
Romanın konusu çok fazla tartışıldığı için filmleştirme aşamasında “Anayol 66” adında sahte bir isim verilerek çekimler yapıldı.
Bankalar ve Kaliforniya’daki çiftliklerin çoğunu kontrolleri altında tutan büyük çiftlik şirketleri romana ve sonraları çevrilen filme büyük tepki gösterdiler. Kaliforniya çiftlik şirketleri 20th Century-Fox’un tüm filmlerini boykot edeceklerini açıkladılar. Ayrıca yazar Steinbeck birçok ölüm tehdidi aldı.
Roman Kaliforniya’daki birçok bölgede yasaklandı. Yazar John Steinbeck’in memleketi olan Salinas, Kaliforniya’daki belediye kütüphanesine, roman ancak 1990’larda koyuldu.
Noah Joad, Colorado nehrindeki yüzme sahnesinden sonra bir daha filmde yer almıyor. Romanda Noah, Tom’a nehirde kalmaya karar verdiğini söylüyor ama filmde bu konuda herhangi bir açıklanma yer almıyor.
Amerika dışındaki izleyiciler için filmin girişine, ilgili dönemde yaşanan buhran ve Oklahoma’daki kuraklık hakkında bilgi veren bir ön yazı eklendi.
Darryl F. Zanuck romanın haklarını almak için yazar Steinbeck’e, o günler için oldukça afallatıcı bir rakam olan, 100 bin dolar ödedi.
Film 7 haftada çekildi.
***Filmle İlgili İçerik / Spoiler Uyarısı***
Filmin sonu olması da düşünülen romanın son sahnesi oldukça tartışmalıydı. Doğum yapan Rose-of-Sharon Rivers (Dorris Bowdon) ahırda açıklıktan ölmek üzere olan bir adama sütünü içmesini teklif ediyordu.
Filmden;
– Yardım edemem. Bana emir verildi. Buradan gitmenizi söylememi istediler.
– Kendi toprağımı terk mi edeceğim?
– Beni suçlama. Bu benim suçum değil.
– Kimin suçu?
– Toprağın sahibi kim biliyorsun. Shawnee Tarım ve Hayvancılık.
– O da kim?
– Kimse. Bu bir şirket.
– Bir başkanları yok mu? Tüfeğin ne işe yaradığını bilen biri yok mu?
– Evlat, bu onun suçu değil. Ona ne yapacağını banka söylüyor.
– Peki. Banka nerede?
– Tulsa. Ondan ne istiyorsun?
– O sadece bir müdür. O da emirleri uygulamaktan delirmek üzere.
– Peki kimi vuracağız?
– Bilmiyorum kardeş. Bilseydim, söylerdim. Kimi suçlayacağımı bilmiyorum.
– Beni iyi dinle bayım, kimse beni toprağımdan atamaz. Büyükbabam bu toprakları 70 sene önce aldı. Babam burada doğdu. Biz burada doğduk. Ve bazılarımız burada öldüler. Bazılarımız burada öldüler. O yüzden bu topraklar bizimdir. Burada doğduk, burada çalıştık ve burada öldük. Üzerinde yazılar olan bir kağıt parçası…
* * *
– Ne biçim bir aile.
– Oklahomalılar’ın hepsi böyle. Öyle bir külüstürle çölü geçmek istemem.
– Bizim kafamız çalışıyor. Oklahomalılar’da ne kafa var ne de his.
– Onlar insan değiller. Hiçbir insan onlar gibi yaşayamaz.
– Hiçbir insan bu kadar sefalete dayanamaz.
– Daha iyisini bilmiyorlar sanırım.