TÜR: Dram, Bilim Kurgu. SÜRE: 153 Dk. ÜLKE: Almanya (Weimar Cumhuriyeti). YAPIM YILI: 1927. imdb: 8,3. rottentomatoes: %99.

Sinema tarihinin önemli yapı taşlarından biri olarak kabul edilen ve bilim-kurgu türünün ilk uzun metrajlı örneği olan Metropolis, oldukça ilgi çekici bir sessiz bilim kurgu drama filmi.

Neredeyse 100 yıl önce çekilen filmin dekorları, çekimleri, oyunculukları, normalinden daha hızlı ve aksak hareket eden sahneleri, oldukça farklı.

Konu

Sadece işçi ve zengin sınıfının olduğu, 2026 yılındaki distopik bir şehirde, siyah giysiler giyerek gün boyu çalışan işçiler (“üreten” eller) ve beyaz, şık giyinen yönetici zengin sınıf (“planlayan” akıl) arasında hiçbir bağ yoktur. Şehrin en zenginlerinden Freder (Gustav Fröhlich) evin bahçesinde eğlenirken, karşısına Maria (Brigitte Helm) çıkar ve yanındaki çocukların onun kardeşi olduğunu söyler. Bu olay üzerine Maria’yı aramaya başlayan Freder, bir süre sonra işçilere gizli bir şekilde, “eller ile aklın arabulucusu yakında gelecek” diye nutuk çeken Maria’yı bulur.

Hakkında

Filmin senaryosu 1924’te Fritz Lang ve eşi Thea von Harbou tarafından yazıldı ve yönetmen koltuğunda Fritz Lang oturdu.

8,3 ortalama puanı ile imdb’nin en iyi 250 film listesinde yer alan film, rottentomatoes’da %99 taze olarak değerlendiriliyor ve sitenin en iyi 100 film listesinde yer alıyor.

Dönemin en pahalı filmi olan Metropolis için yaklaşık 5 milyon Reichsmark (2007 değerleriyle 200 milyon dolar) harcandı. Ve sadece 75 bin Reichsmark (2007 değerleriyle 3 milyon dolar) gişe hasılatı elde etti.

Ivır Zıvır

Adolf Hitler ve Joseph Goebbels’in filmin büyük fanları olmaları yönetmen Fritz Lang’i oldukça korkutmuştu. Yönetmene, “kimin Yahudi olduğunu, kimin olmadığına karar verdik” diyen Goebbels, ondan, Yahudi olmasına rağmen Aryan onuruna bir film yapmasını istedi. Lang, 1934’te Paris’e gitti.

10 Ocak 1927’deki ilk gösteriminde 153 dakika olan filmin, zaman içerisinde büyük bir bölümü kayboldu. 2008’de film tarihçisi ve koleksiyoncu Fernando Martín Peña’nın Buenos Aires’teki sinema müzesinde, 1928 yılında Arjantin’e gönderilmiş bir kopyası bulundu. Ekim 2008’de, filmin bir başka kopyası Şili Üniversitesi’nin film kütüphanesinde bulundu. 1973 darbesi sırasında zarar görmemesi için bilerek yanlış etiketlenmişti. Böylece 83 yıl sonra titiz bir çalışmanın ardından Joh Fredersen’in Rotwang ile dövüş sahnesi dışında filmin 148 dakikalık bir versiyonuna ulaşılmış oldu.

I. Dünya Savaşı sonrası Almanya’sında hızla gelişen ama ekonomik zorluklar nedeniyle Hollywood ile yarışamayan Alman sineması, sembolizm ve mizansenin olanaklarını kullanarak kendi özgün stillerini yarattı. Alman Dışavurumculuğu adı verilen bu akım kısa süreli olsa da Nazilerin iktidara gelmesi ile birlikte ülkeden kaçan sinemacıların bazıları sayesinde Hollywood’da boy göstermeye başladı. Bu tarzdan en fazla korku sineması ve kara film türleri etkilendi.

Film 1927 Ekiminde İstanbul’da gösterime girmesi planlanırken hükümet tarafından ateizm propagandası yaptığı ve komünizmi övdüğü gerekçeleriyle yasaklandı.

Filmde sürekli tekrarlanan “üreten eller ile planlayan beyin arasındaki aracı kalp olmalıdır” cümlesi Almanlara o dönemde korporatizme (faşizm ekonomisi) ne kadar yakın olduğunu ispatlamakta. Film Naziler tarafından da oldukça beğenilmiş özellikle de “arabulucu” simgesi halkın farklı kesimleri arasında dengeyi sağlayacak olan devlet ile özdeşleştirilmişti.

Fritz Lang ile yapılan bir röportajda, film fikrinin Ekim 1924’de New York’a yaptığı ziyaret sırasında gökdelenleri gördükten sonra oluştuğunu söyledi.

Filmde 25,000 erkek, 11,000 kadın, 1,100 kel adam, 750 çocuk, 100 esmer tenli insan ve 25 Asyalı ekstra oyuncu olarak görev aldı.

Brigitte Helm’in robot kostümü oldukça rahatsız ediciydi ve oyuncunun vücudunda kesik ve morluklar oluşturuyordu. Buna rağmen Fritz Lang’ın ısrarı nedeniyle kostümü giydi.

Yıldız Savaşları’nın (Star Wars) ünlü robotu C-3PO, filmden esinlenerek modellendi.

Thea von Harbou 1926’da senaryoyu romanlaştırdı.

Queen’in 1984’de yayınladığı Radio Ga Ga video klibinde filmden birçok sahne yer alıyor.

Madonna’nın Express Yoursel ve Nine Inch Nails’in We’re In This Together video klipleri de, benzer bir şekilde filme göndermeler bulunuyor.

Metropolis, silentera.com’da sessiz film çağının en iyi 100 filmi listesinde 2. sırada yer alıyor.

1925 yılında çekilen film, 1927 yılında Almanya’da gösterime girdi.

Çekimler yaklaşık 1,5 yıl sürdü.

Çekildiği günlerde Almanya’da çok büyük bir ekonomik kriz olduğu için, konu icabı filmde yer alan az beslenmiş çocukları bulmak zor olmadı.

Dip Not: 17 Kasım 2013’de yayımlandı, 26 Haziran 2015’de güncellendi.