TÜR: Suç, Dram. SÜRE: 108 Dk. ÜLKE: Amerika. YAPIM YILI: 1954. imdb: 8,3. rottentomatoes: %100.

1954’te çekilmesine rağmen konusu hala güncel olan ve patronlarının zorbalıkları ile adalete olan güvensizlik arasında sıkışıp kalan işçilerin yalnızlıklarını çok iyi şekilde anlatan Rıhtımlar Üzerinde, oldukça başarılı bir suç drama filmi.

Konu

Yirmili yaşlarının ortalarında olan Terry Malloy (Marlon Brando), limanlarda yerel çete patronu Johnny Friendly (Lee J. Cobb) için çalışan eski bir boksördür. Her türlü kirli işe bulaşan çetenin içinde Terry’nin abisi Charley Malloy (Rod Steiger) da vardır. Çete hakkında tanıklık yapacak olan bir işçinin Johnny Friendly’nin emriyle öldürülmesinin ardından Terry suçluluk duymaya başlar. Birkaç gün sonra ölen işçinin kız kardeşi olan Edie Doyle (Eva Marie Saint), okulunu bırakıp kasabaya gelir ve abisinin katilleri bulmak için uğraşmaya başlar.

Hakkında

1949’da New York Sun’da yayınlanan 24 bölümlük “Rıhtımlar Üzerinde Suç” adlı yazı dizisinden esinlenerek Budd Schulberg tarafından senaryolaştırılan Rıhtımların Üzerinde’nin yönetmen koltuğunda Elia Kazan oturuyor.

12 dalda Oscar ödüllerine aday olan yapım, En İyi Film, En İyi Senaryo, En İyi Yönetmen, En İyi Erkek Oyuncu (Marlon Brando) ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Eva Marie Saint) ödülleri dâhil 8 tanesinin sahibi oldu. Yapım, Altın Küre’de de En İyi Film (Drama), En İyi Yönetmen, En İyi Erkek Oyuncu ve En İyi Kurgu (Siyah-Beyaz) dallarında ödülü kucakladı.

8,3 ortalama puanı ile imdb’nin en iyi 250 film listesinde yer alan Rıhtımlar Üzerinde, rottentomatoes’da %100 taze olarak değerlendiriliyor ve aynı zamanda sitenin en iyi 100 film listesinde yer alıyor.

910 bin dolar bütçesi olan film, 9,6 milyon dolar gişe hasılatı elde etti.

Ivır Zıvır

Marlon Brando, annesini yeni kaybetmişti ve ailesiyle yaşadığı sıkıntıları aşmak için, kontratı gereği her gün saat 4’e kadar çalışıyor ardından da terapiste gidiyordu. Bu yüzden Rod Steiger ile Brando’nun arabanın arka koltuğundaki kült olan sahnesinin çekimlerinde, önce Brando’nunkiler çekildi ve o setten ayrıldıktan sonra ekipten biri onun repliklerini tekrar ederken Steiger’in yakın çekimleri yapıldı.

Filmde Terry (Marlon Brando) ve ağabeyi (Rod Steiger) arasında bir taksinin arka koltuğunda geçen sahne, film tarihinin en başarılı oyunculuk sahnesi olarak kabul görmekte. Brando’nun bu sahnede doğaçlama yaptığını ve sahnenin başarısında kendisini rahat bırakarak doğaçlamaya izin veren Elia Kazan’ın büyük katkısı olduğunu belirtmesine karşın, senaryo yazarı Schulberg, Brando’nun bir doğaçlama yapmadığını, olanları aynen oynadığını iddia etmiştir. Elia Kazan’ın da Brando’nun doğaçlama yapmış olmasına izin verdiğini, otobiyografisi “Bir Yaşam”da belirtmiş olması, Brando’nun doğaçlamadan kastının vücut hareketleri ve senaryoda yazılı olana orijinal bir yaklaşım olduğunu göstermektedir.

Brando’nun, “derdimi anlamıyorsun! Biraz havam olabilirdi! Mücadeleci olabilirdim. Kişilik sahibi olabilirdim. Serseri olacağıma…” repliği, AFI’nın “100 yılda 100 replik” listesinde 3. sırada yer aldı.

Yapımcı Sam Spiegel, Marlon Brando’ya senaryoyu gönderdiğinde ivedi bir şekilde ret cevabını aldı. Buna rağmen Spiegel, senaryonun sayfa aralarına ufak birer kâğıt parçası koyarak senaryoyu bir kere daha Brando’ya gönderdi. Ret cevabı ile birlikte kendisine gelen senaryoyu eline alan Spiegel, küçük kâğıtların yerlerinde olduğunu ve Brando’nun senaryoya hiç bakmadığını anladı. Spiegel, oyuncuyu oynatmak konusunda oldukça ısrarlıydı. Sonunda Frank Sinatra, Brando’yu ikna etti.

Eva Marie Saint’in eldiveninin düşürdüğü ve Marlon Brando’nun yerden alıp Saint’in eline yeniden taktığı sahne senaryoda yoktu. Prova sırasında Saint kazara eldivenini yere düşürdü ve olaylar gelişti. Yönetmen Elia Kazan, yaşananları çok sevdi ve oyunculardan film için tekrarlamalarını istedi.

Filmde Edie Doyle, başrol kadın oyuncu rolünde olsa da, yapımcı Sam Spiegel, Oscar’a daha kesin bir şekilde aday gösterilebileceğini düşünerek, Eva Marie Saint’i Yardımcı Kadın Oyuncu listesinde gösterdi. Taktik işe yaradı ve Saint, Oscar’a uzandı.

Johnny Friendly’nin adamlarını canlandıran Tony Galento, Tami Mauriello ve Abe Simon, eski birer boksördü ve üçü de ünlü ağırsıklet dünya şampiyonu Joe Louis ile karşılaşmışlardı. Simon, Louise ile iki kere karşılaştı ve birinde 13, diğerinde 6. rauntta yere serildi. Galento ve Mauriello da aynı kaderi paylaştılar. Galento 4 ve Mauriello 1. rauntta yeri boyladı.

Elia Kazan, film çekimleri sırasında yaşadığı en büyük problemin, oyuncuların tam zamanında sette olmaları için verdiği mücadele olduğunu söyledi. Çekimler sırasında hava çok soğuktu ve oyuncular sette uzun süre boş durmak istemiyorlardı.

Grace Kelly, Edie Doyle rolünü, Alfred Hitchcock’un Arka Pencere (Rear Window) filminde oynamak için geri çevirdi.

Karl Malden’in karakteri, Peder Pete Barry, gerçek yaşamdan Peder John “Pete” Corridan temel alınarak beyaz perdeye aktarıldı. Malden’in filmde kullandığı şapka ve ceket, Corridan’a aitti.

910 bin dolar bütçesi olan yapımda, Marlon Brando 100 bin dolar ve Elia Kazan 100 bin dolar + gişe hasılatından %25 ücret aldı.

Terry’nin çatıda Edie ile konuştuğu sahnede, Terry bir ara Hudson Nehri üzerinde bir gemiyi izliyor. Andrea Doria adındaki gemi, filmden yaklaşık 2 yıl sonra İsveç bandıralı Stockholm off Martha’s Vineyard ile çarpışarak battı.

Marlon Brando’nun En iyi Erkek Oyuncu Oscar ödülü kayboldu ya da çalındı. Ödül sonraları Londra’da bir açık arttırmada satılmaya çalışılırken ortaya çıktı. Brando ilgililerle kontak kurup ödülü geri aldı.

Dip Not: 18 Mart 2013’de yayımlandı, 18 Mayıs 2015’de güncellendi.