Mulholland Drive (Mulholland Çıkmazı)

TÜR: Gizem, Gerilim, Drama. SÜRE: 147 Dk. ÜLKE: Amerika. YAPIM YILI: 2001. imdb: 8,0. rottentomatoes: %81.

Zaman zaman geren, zaman zaman kafa karıştıran, zaman zaman da afallatan sahnelerin yer aldığı Mulholland Çıkmazı, enteresan ve başarılı bir psikolojik gerilim filmi.

Ünlü yönetmen David Lynch, filmde, kendine özgü tarzıyla, ilgisiz gibi görünen fakat birbirleriyle bağlantılı vinyetler (düşünce, karakter, mekân veya obje hakkında izlenim yaratılacak sahneler), çeşitli sürreal sahneler ve imgeler içeren, karışık, gizemli ve şaşırtıcı bir hikâye anlatıyor.

Konu

Mulholland caddesinde trafik kazası geçiren ve hafızasını kaybeden Rita (Laura Harring), gece yarısı bir evin bahçesinde uyanır ve eve girer. Gözü yükseklerde bir oyuncu olan Betty Elms (Naomi Watts), teyzesinin evine geldiğinde Rita ile karşılaşır.

Hakkında

Mulholland Çıkmazı, David Lynch yazıp yönetti.

Film Cannes’da En İyi Yönetmen ödülünü kazanmış. Ayrıca En İyi Yönetmen Oscar’ı ve aralarında En İyi Film, En İyi Yönetmen ve En İyi Senaryo’nun da bulunduğu 4 dalda Altın Küre’ye aday gösterildi.

rottentomatoes’da hakkında yazılan 154 eleştirinin 125 tanesinden olumlu yorum alan film %81 taze olarak değerlendiriliyor.

15 milyon dolar bütçesi olan film, 20 milyon dolar gişe hasılatı elde etti.

Ivır Zıvır

Bir yetenek avcısı tarafından keşfedilen Rebekah Del Rio (Club Silencio’daki şarkıcı), bir hevesle David Lynch ile görüştürüldü ve yönetmen ondan bir şarkı söylemesini istedi. Sanatçı da doğaçlama olarak “Llorando”yu seslendirdi. Şarkıcının bilgisi dışında kaydedilen bu şarkı, yıllar sonra, ufak birkaç düzenleme dışında birebir olarak filmde kullanıldı.

Amerika’da yayınlanan DVD’de film, bölümlere ayrılmamış ve tek bir parça halinde sunuldu. Daha önce Forrest Gump’ın DVD’sinde denenen bu taktik için Lynch, “izleyiciler bu sayede, bir oturuşta filmi bitirmek konusunda daha istekli olacaklar” dedi.

Önceleri televizyon dizisinin pilot bölümü olarak düşünülen yapımın büyük bir bölümü çekilip ucu açık bırakıldı. Ancak Lynch’in yapımını seyreden televizyon yapımcıları, bu projeyi reddettiler. Bunun üzerine Lynch, uzun metrajlı bir film yapabilmek için projeye bir son hazırladı. Lynch’in karakteristik tarzıyla birlikte yarı-pilot, yarı-film sonucu filmdeki olayların genel olarak anlamını, izleyici yorumuna açık bıraktı. Lynch; izleyici, eleştirmen ve oyuncu kadrosunun olaylar hakkında tahmin yürütebilmesi amacıyla filmde anlatılmak istenenle ilgili bir açıklama sunmamıştı.

ABC yöneticileri, filmin 1999’da hazırlanan TV versiyonunu yayınlamayı reddetme sebeplerinden biri de, Naomi Watts ve Laura Harring’i TV yıldızlığı için yaşlı bulmalarıydı.

Lynch, başrol oyuncuları için Naomi Watts ile Laura Elena Harring’i direkt fotoğraflarına bakarak seçti. Her iki oyuncuyla da yaptığı yarımşar saatlik görüşmede, kendilerini daha önce herhangi bir sinema veya televizyon yapımında görmediğini söyledi. İlk görüşmeye kot pantolonla katılan Watts’a Lynch, ertesi günkü görüşmeleri için biraz daha özenli giyinmesi gerektiğini belirtirken, iki hafta sonra kendisi oyuncu kadrosuna dâhil edildi. Watts’ı seçmesini Lynch “Büyük bir yetenek olduğunu hissettiğim ve iyi bir ruha sahip, zeki, farklı rollere bürünme kapasitesine sahip birini gördüm. O, tam anlamıyla bu role uygundu.” sözleriyle anlattı. Bir diğer başrol oyuncusu Justin Theroux ise Lynch ile olan görüşmesine komple siyah giyip, karmaşık bir saç stiliyle katılmıştı. Theroux’nun bu hâlini beğenen Lynch, oyuncunun aynı kıyafetler ve saç stiliyle filmde yer almasına karar verdi.

Filmdeki Kovboy’un daha fazla rahatsız edici görünmesi için kaşları alındı.

David Lynch’in yönettiği filmlerin tarzı genel olarak “ultra garip”, “karanlık” ve “garip” olarak tanımlanmaktadır. Todd McGowan, “Bir Lynch filmini, standart bir Hollywood filmi veya en radikal filmleri izlermiş gibi izleyemezsiniz.” diyerek Lynch’in tarzının kendine özgü olduğunu belirtir. Filmlerinde klişe ve sürreal ögeler, kâbus ve hayaller, doğrusal olmayan hikâye akışlarını sıkça kullanan Lynch, bunları kendine özgü kamera açıları, sesler ve ışıklandırmayla birleştirerek izleyicilerin inandığı şeyden şüphe etmesini sağlayan filmler ortaya koymaktadır. Kariyerinin başındaki umutlu oyuncu, femme fatale, başına buyruk bir yönetmen ve karanlık mafyavari kişiler, Mulholland Çıkmazı’nda yer alan ve ilk görünüşte klişe olarak nitelendirilebilecek karakterlerdendir. Bu karakterleri film içerisinde rüyalar, hayaller ve kâbuslara atıfta bulunarak farklı şekillerde kullanan Lynch, izleyicilere neyin rüya neyin gerçek olduğuna karar vermeleri için seçim şansı bırakmaktadır.

Stephen Dillon’a göre Lynch, film boyunca farklı kamera açıları kullanarak izleyicilerin, kendilerini karakterlerin yerine koymasını ve olaylara onların bakış açısından bakmasını sağlamaya çalışmıştır. Benzer şekilde Andrew Hageman da filmdeki kamera kullanımının “oldukça rahatsız edici bir mekân algısını, huzurla harmanlayarak” izleyiciye sunduğunu belirtmektedir. Winkies’te geçen sohbet sahnesi esnasında kameranın tamamıyla düzensiz bir biçimde hareket ettiğini yazan Hageman, bunun da “izleyicilerin, objektif bir çekimin birden rahatsız edici bir şekilde subjektif olduğunun farkında olduğu”nu öne sürmektedir. Akademisyen Curt Hersey filmde; eksik ve beklenmedik geçişler, çekim hızı, geleneksel olmayan kamera hareketleri, bilgisayar tarafından yaratılan efektler ile doğrusal olmayan hikâye ve görüntü akışı gibi birtakım yenilikçi teknikler kullanıldığını belirtmektedir.

***Filmle İlgili İçerik / Spoiler Uyarısı***

Filmin orijinal DVD sürümünde yer alan “Bu Gerilimi Anlamanız için David Lynch’in 10 İpucusu” başlıklı kartta yer alan ipuçları şunlar:

1. Filmin başını çok dikkatli izleyin: En az iki ipucu, daha filmin giriş yazıları bile tamamlanmadan veriliyor.
2. Kırmızı abajurun ortaya çıktığı yerlere ve zamana dikkat edin.
3. Adam Kesher’ın oyuncu seçtiği filmin adını duyabildiniz mi? Peki bu addan bir daha ne zaman bahsedildi?
4. Kaza korkunç bir olaydır, kazanın meydana geldiği yere dikkat edin.
5. Kim, neden bir anahtar veriyor?
6. Elbiseye, kül tablasına ve kahve fincanına dikkat edin.
7. Club Silencio’da hissedilen, fark edilen ve gözlemlenen şey ne?
8. Camilla’nın sadece yeteneği yeterli mi?
9. Winkies’in arkasında bulunan adamın çevresinde olanlara dikkat edin.
10. Ruth teyze nerede?

Film, kabaca beşte dörtlük bölüm ile geriye kalan beşte birlik bölüm olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kendi içlerinde birer bütün olarak değerlendirilen bu iki kısım için farklı yorumlar ve açıklamalar yapılmıştır.

David Lynch, filmde çeşitli yanıltıcı unsurlar kullanmıştı. Film stüdyolarını kontrolü altında bulundurduğu görülen Bay Roque adındaki karanlık karakter, cüce bir oyuncu olan Michael J. Anderson tarafından canlandırılmıştı. Sadece iki cümlelik rolü olan Anderson, büyükçe bir tekerlekli sandalyede oturmuş ve protez kol ve bacaklar kullanılarak kafasının, normalde olması gerekenden daha küçük gözükmesi sağlanmıştı. Adam’ın evinde düzenlenen partide; mavi kutu açılmadan önceki sarışın Camilla olarak görünen kadın, Diane’in gözü önünde Adam’ın yanında oturan siyah saçlı Camilla’nın yanına gelir, eğilerek kulağına bir şeyler fısıldar ve onu dudağından öper. Her ikisi de Diane’e dönüp, gülümsedikten sonra kadın oradan uzaklaşır. Film eleştirmeni Franklin Ridgway’e göre planlı olarak gerçekleştirilen bu “zalimce ve manipülatif” sahnenin, Camilla’nın gerçekten göründüğü kadar değişken mi olduğu yoksa izleyicilere Diane’in aklından geçenleri mi gösterdiği konusunda bir netlik olmadığını belirtmektedir. Betty’nin deneme çekimlerine girmesinden hemen sonra gelen sahnede, ilk etapta sadece bir kadın ve kendisine eşlik eden vokalistlerin bir şarkıyı seslendirmesi görülür. Ancak kamera yavaş yavaş geri çekildiğinde izleyici, buranın bir kayıt stüdyosu olduğunu anlar. Bu stüdyo, Betty ile Adam Kesher’ın ilk kez karşılaştıkları yerdir. Ridgway, burada kullanılan sanatsal kamera tekniğinin izleyicileri merak içerisinde bıraktığını ifade etmektedir.

Betty ve Rita’nın ön planda olduğu filmin ilk kısmında sürreal ögeler yoğun olarak kullanılırken Diane ile Camilla’nın ön planda olduğu ikinci kısmında bu ögelerde büyük bir düşüş gözlenmektedir. Diane’in gözüktüğü sahnelerde kullanılan ışığın zayıf olması, karakterin fiziksel ve ruhsal zayıflığını sembolize etmektedir. Diğer yandan filmin ilk kısmında kullanılan ışık “en basit dekorların dahi ışıldamasına” yol açarken Betty ile Rita adeta ışık saçmakta ve bu kısımdaki sahneler arasında yapılan geçişler de ikinci kısma oranla daha yumuşak gerçekleşmektedir. Filmin ilk kısmında Lynch, sahneler arası geçiş yaparken Los Angeles’taki dağlar, palmiye ağaçları ve binaların panoramik çekimlerini göstermektedir. Buna karşın ikinci kısımda ise iki sahne arasındaki görsel geçişten önce, ses geçişi gerçekleşmektedir. Winkies’te geçen sohbet sahnesini “aşırı esrarengiz” bulan Hageman, bu sahneyi “fiziksel gerçeklik ile hayali gerçekliği birbirinden ayrıldığı” bir sahne olarak nitelemektedir. Yazar Valtteri Kokko filmde; aynı oyuncular tarafından canlandırılan fiziksel olarak aynı görünüşe sahip farklı karakterler, rüyalar ve Rita’nın kaybolup Diane’in hayatını başlatan mavi kutu gibi sıradan bir nesne olmak üzere filmde üç farklı “esrarengiz metafor” olduğunu belirtmektedir.

Lynch’in yönettiği diğer filmlerde kullanılan deneysel ses çalışmalarına Mulholland Çıkmazı’nda da rastlanmaktadır. Filmin açılış kısmında, siyah saçlı kadının arabadan sendeleyerek indikten sonra içinde bulunduğu şaşkınlık, bu sahnelerde herhangi bir ses kullanılmamasıyla ifade edilmiştir. Bir süre sonra, sokaktaki gençlerin gülüşmelerinin duyulmasının ardından bu şaşkınlık hâli korkuya dönüşür. Filmin birçok noktasında kullanılan gök gürültüsüne benzer ses efektleri sayesinde tedirgin edici ve ürpertici bir hava verilmeye çalışılmıştır. Hageman ise filmde sürekli olarak esrarengiz bir ambiyans sesinin kullanıldığını ifade etmektedir. Ruth Perlmutter’ın belirttiğine göre filmin sonunda, Club Silencio’daki kadının “silencio” diye fısıldaması, Lynch’in sürrealizmi işitsel olarak da kullanmasının bir örneğidir.

Dip Not: 15 Mayıs 2011’de yayımlandı, 16 Ocak 2015’de güncellendi.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.